Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο διαδραματίζει κεντρικό ρόλο εν όψει της Επετείου. Από τον Μάρτιο του 2018 αναπτύσσει ένα σύνολο δράσεων εθνικής εμβέλειας που αναδεικνύουν πολυδιάστατα τον Αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Οι δράσεις του ΕΙΜ, με τίτλο ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ ΄21, κορυφώνονται τον Μάρτιο του 2021 με τη μεγάλη επετειακή έκθεση για τον Αγώνα του 1821 στην έδρα του στην Αθήνα, στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής. Το ίδιο χρονικό διάστημα τμήματα της έκθεσης θα ταξιδέψουν σε δέκα μουσεία και πολιτιστικούς φορείς της περιφέρειας, ενώ μια ειδικά σχεδιασμένη πλωτή έκθεση για τον Ναυτικό Αγώνα θα διαπλεύσει με ιστιοφόρο το Αιγαίο.
Ο τίτλος ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ '21 εμπεριέχει την οικεία σε όλους φράση Επανάσταση του 1821. Στόχος του Μουσείου είναι να ενθαρρύνει τον αναστοχασμό, τον διάλογο και τη σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία, επανασυστήνοντας στο σημερινό κοινό τα κειμήλια των συλλογών του. Ο τίτλος αποτελεί και μια ανοιχτή πρόσκληση προς όλους να συζητήσουμε τις ιδέες, τις αιτίες, τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τα αποτελέσματα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, μέσα από τη σύγκρουση, τη ζύμωση και τη σύνθεση ποικιλόμορφων συστατικών στοιχείων από διαφορετικές αφετηρίες και παραδόσεις.
Η κεντρική επετειακή έκθεση, που πραγματοποιείται στο μεγαλύτερο μέρος της με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση στο πλαίσιο του Προγράμματος «Πρωτοβουλία 2021» της Εθνικής Τράπεζας και Ιδρυμάτων για τα 200 χρόνια από το 1821, θα περιγράφει όλη την ιστορική περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Θα αναδείξει την προετοιμασία, το ξέσπασμα, την ακτινοβολία και την παρακαταθήκη της μέσα από σπάνια κειμήλια και αρχειακό υλικό. Η έκθεση θα εστιάσει στους ανθρώπους που αναδείχθηκαν σε ήρωες επειδή αντεπεξήλθαν σε εξαιρετικές περιστάσεις, και στις κοινωνικές και ιδεολογικές εμπειρίες που άλλαξαν, πριν και μετά το ΄21, τον τρόπο με τον οποίο γινόταν αντιληπτός ο κόσμος. Για πρώτη φορά μια επετειακή έκθεση για τον Αγώνα του 1821 θα εμπλουτιστεί με διαδραστικά εκπαιδευτικά εκθέματα, που σχεδιάζονται από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους κατέχει το διαδραστικό έκθεμα για τη Χάρτα του Ρήγα που υλοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου.
Ταυτόχρονα, η έκθεση θα εξακτινώνεται σε μουσεία και πολιτιστικούς οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα. Με την υποστήριξη της "Πρωτοβουλίας 2021" της Εθνικής Τράπεζας και Ιδρυμάτων και συγκεκριμένα των: Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου, Αικατερίνης Λασκαρίδη, Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, Μποδοσάκη, Ευγενίδου, Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη και Λαμπράκη, η επετειακή έκθεση θα ταξιδέψει από βορρά προς νότο, στην Αλεξανδρούπολη, στο Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, στη Θεσσαλονίκη, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, στη Βέροια, στην Κοινωφελή Επιχείρηση Πολλαπλής Ανάπτυξης του Δήμου, στη Λάρισα, στο Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο, στο Μεσολόγγι, στη Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, στο Γαλαξίδι, στο Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο, στο Ναύπλιο, στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξ. Σούτσου, και στα Χανιά, στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης. Επίσης, σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, η έκθεση θα φιλοξενηθεί στα Ιωάννινα, στο Μουσείο Αργυροτεχνίας και στη Δημητσάνα,στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης.
Ειδικά σχεδιασμένη πλωτή έκθεση με αυθεντικά αντικείμενα από τις συλλογές του ΕΙΜ και εκπαιδευτικό υλικό θα επισκεφθεί ιστορικά νησιά και λιμάνια της άγονης γραμμής (Ύδρα, Σπέτσες, Χίο, Ψαρά, Κάσο, Καστελόριζο κ.ά.). Το ιστιοφόρο που θα μεταφέρει την έκθεση παραχωρείται από το Κοινωφελές Ίδρυμα "Μαρία Τσάκος". Θα διαπλεύσει το Αιγαίο, τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο του 2021, μεταφέροντας το μήνυμα ότι ο ναυτικός αγώνας ήταν το κρίσιμο εκείνο στοιχείο που επέτρεψε την εδραίωση της ανεξαρτησίας. Η παραγωγή και εγκατάσταση των εκθεμάτων της πλωτής έκθεσης καθώς και οι παράλληλες, κατά τόπους εκδηλώσεις, βασίζονται στην υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς.
Για τις παραπάνω επετειακές δράσεις σχεδιάζεται μια ενιαία οπτική ταυτότητα που δε λειτουργεί απλά ως όχημα επικοινωνίας του Μουσείου με το κοινό αλλά ως ένα επιπλέον έργο. Η σημειολογία και τα ευρήματα της σχεδιαστικής προσέγγισης, αποτελούν προέκταση του περιεχομένου και αναπόσπαστο κομμάτι της φιλοσοφίας του Μουσείου, φιλοδοξώντας το τελικό σχεδιαστικό αποτέλεσμα να λειτουργήσει εξίσου δυναμικά σε δύο άξονες. Αρχικά, να σηματοδοτήσει τη νέα εποχή για το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και τη σπουδαιότητα της αποστολής του στην Ελλάδα του 21ου αι. Δευτερευόντως, να χαρτογραφήσει και να αναδείξει την πολύαρχη και πολυφωνική αισθητική κληρονομιά του Αγώνα της Ανεξαρτησίας δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα νέο πεδίο διαλόγου με την ευρύτερη κοινότητα για το τι τελικά ορίζουμε ως ελληνική ταυτότητα.
Το εγχείρημα τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και το εύρος των δραστηριοτήτων υπό την εποπτεία Επιστημονικής Επιτροπής από τους καθηγητές του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ.κ. Νίκο Αλιβιζάτο, Θάνο Βερέμη και Μαρία Ευθυμίου.
