Το επετειακό πρόγραμμα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης (https://www.nhmuseum.gr/epanacystasi-21) κορυφώνεται με την κεντρική έκθεση ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ ΄21. Το πρόγραμμα τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και αναπτύσσεται σε 12 πόλεις της Ελλάδας, ενώ περιλαμβάνει και την οργάνωση πλωτής έκθεσης, που θα ταξιδέψει σε νησιά του Αιγαίου.
Η κεντρική έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 1821-2021», με μεγάλο δωρητή το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και με τη στήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, για την υλοποίηση του διαδραστικού εκθέματος της Χάρτας του Ρήγα. Η τεχνολογική υποστήριξη προήλθε από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Διαρθρώνεται σε επτά ενότητες, στις οποίες προβάλλονται σπάνια κειμήλια του Αγώνα, τεκμήρια και πλούσιο αρχειακό υλικό. Αναδεικνύει τις ιδέες, τις αιτίες, τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τα αποτελέσματα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας.
Ξεκινώντας από τη διεθνή σκηνή, η αφήγηση περνάει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στην ιδεολογική προπαρασκευή του Αγώνα, στο πλαίσιο του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Τα πρόσωπα, τα οποία διαμόρφωσαν τις εξελίξεις που οδήγησαν στο ξέσπασμα και στην εδραίωση της Επανάστασης, οι αντίπαλοι στρατοί και οι πολεμικές επιχειρήσεις, σε στεριά και θάλασσα, αναλύονται σε συνάρτηση με τις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου και της κοινωνίας της εποχής.
Η καθημερινότητα των αγωνιστών και η ζωή του άμαχου πληθυσμού παρουσιάζονται με αναφορές σε στιγμιότυπα από τη ζωή των ανδρών, των γυναικών και των παιδιών. Μέσα από έγγραφα αναδύονται δραματικές ιστορίες αναζήτησης ή εξαγοράς αιχμαλώτων. Με αφορμή συγκλονιστικά γεγονότα, όπως οι σφαγές της Χίου, ο θάνατος του λόρδου Βύρωνα και η Έξοδος του Μεσολογγίου, καταγράφεται η ανάπτυξη και συμβολή του φιλελληνικού κινήματος. Μέσα από τον Τύπο της εποχής διακρίνονται οι προσπάθειες των Ελλήνων να δημοσιοποιήσουν τον δίκαιο Αγώνα τους.
Ερμηνεύονται οι πολιτικές ζυμώσεις, η προσπάθεια εγκαθίδρυσης δημοκρατικών θεσμών και οι διπλωματικές εξελίξεις, που οδήγησαν στη διεθνή αναγνώριση της Επανάστασης. Στον επίλογο, εξετάζονται οι συνέπειες και ο απόηχος της Επανάστασης, οι προσπάθειες συγκρότησης σύγχρονου κράτους και διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης.
Η έκθεση πλαισιώνεται από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και διαδραστικά, ψηφιακά εκθέματα. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον τρόπο ζωής, τα γεγονότα, τον οπλισμό του Αγώνα και τον επαναστατικό Τύπο, επιλέγοντας ο ίδιος ανάμεσα σε πλήθος πληροφοριών το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του. Το πρωτότυπο διαδραστικό έκθεμα της «Χάρτας του Ρήγα» προσφέρει μια τεκμηριωμένη και εύληπτη προσέγγιση της περιόδου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Από τις 18 Μαΐου 2021 λειτουργεί μέσω της ιστοσελίδας του ΕΙΜ (https://www.nhmuseum.gr/epanacystasi-21/kentriki-ekthesi/item/17311-i-psifiaki-ekthesi) και η ψηφιακή έκθεση ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21, η οποία φωτίζει μέσα από ιστορίες 80 τεκμηρίων αθέατες πλευρές της Επανάστασης. Τα σημεία ενδιαφέροντος παρουσιάζουν αντιπροσωπευτικά εκθέματα της έκθεσης, μέσα από εικόνες, κείμενα (ελληνικά, αγγλικά) και ήχο. Μέσω του Tour Experience ορισμένα σημεία της έκθεσης γίνονται προσβάσιμα για 360ο εικονική περιήγηση.
Με την υποστήριξη της Εθνικής Τράπεζας, του Ιδρύματος Ευγενίδου, του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, του Ιδρύματος Λαμπράκη, του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, του Ιδρύματος Μποδοσάκη, η επετειακή έκθεση θα ταξιδέψει στην Ελλάδα, από βορρά προς νότο, στην Αλεξανδρούπολη, στο Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, στη Θεσσαλονίκη, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, στη Βέροια, στην Κοινωφελή Επιχείρηση Πολλαπλής Ανάπτυξης του Δήμου, στη Λάρισα, στο Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο, στο Μεσολόγγι, στη Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, στο Γαλαξίδι, στο Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο, στο Ναύπλιο, στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξ. Σούτσου, και στα Χανιά, στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης.
Στο πλαίσιο των Επετειακών Δράσεων της Τράπεζας Πειραιώς για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 η έκθεση ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ’21 θα ταξιδέψει επίσης, σε τρία μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Στα Ιωάννινα στο Μουσείο Αργυροτεχνίας, στη Δημητσάνα, στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης και στη Χίο, στο Μουσείο Μαστίχας Χίου.
Τέλος, με την υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς και του Ιδρύματος Μαρία Τσάκος, ειδικά σχεδιασμένη πλωτή έκθεση θα επισκεφθεί ιστορικά νησιά και λιμάνια του Βορειοανατολικού Αιγαίου.
