Τα Αμπελάκια, ορεινή κωμόπολη χτισμένη στις πλαγιές του Κίσσαβου, ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτοδιοικούμενης κοινότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με καθεστώς αυτονομίας και ειδικά προνόμια. Άκμασε κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, χάρη στην «Κοινή Συντροφιά και Αδελφότητα των Αμπελακίων», έναν πρωτοπόρο επαγγελματικό συνεταιρισμό, με αντικείμενο την επεξεργασία, παραγωγή και εμπορία εξαιρετικής ποιότητας νημάτων βαμμένων με την κόκκινη χρωστική ουσία του ριζαριού (ερυθρόδανου).

Ο Συνεταιρισμός των Αμπελακίων οργανώθηκε κατά τρόπο άριστο. Ο Φελίξ Μπωζούρ, πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος έμεινε αρκετούς μήνες στα Αμπελάκια και μελέτησε την οργάνωση και την λειτουργία της Κοινής Συντροφιάς και Αδελφότητας, γράφει:

«Οι κανονισμοί τής νέας αυτής εταιρείας συντάχθηκαν από σοφούς…Ποτέ άλλοτε δεν συγκροτήθηκε εταιρεία επάνω σέ πιο μελετημένες οικονομικές βάσεις και ποτέ άλλοτε δεν μεσολάβησαν λιγότερα χέρια, για να διεκπεραιώσουν έναν τόσον μεγάλο όγκο υποθέσεων. Όλα ρυθμίστηκαν, όλα υπολογίστηκαν με τόση φρόνηση, πού δεν είχε άλλοτε προηγούμενο» (Felix Beaujour, Πίνακας του εμπορίου της Ελλάδος στην Τουρκοκρατία. Παρίσι, 1800)

Τα νήματα των Αμπελακίων έγιναν περιζήτητα στην Ευρώπη και οργανώθηκε ένα μεγάλο εμπορικό δίκτυο, με υποκαταστήματα στη Βιέννη, στην Τεργέστη, στην Οδησσό, στην Κωνσταντινούπολη, στη Δρέσδη, στο Άμστερνταμ, στο Λονδίνο. Όλες οι πτυχές της ζωής των κατοίκων ήταν συνυφασμένες με τον συνεταιρισμό. Τα μέλη του συνδέονταν με δεσμούς οικονομικούς και κοινωνικούς. Τα ετήσια κέρδη μοιράζονταν αναλογικά, μετά από παρακράτηση ποσών για έργα κοινής ωφελείας, για φιλανθρωπικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η οικονομική ανάπτυξη και η επαφή με κέντρα της Δύσης ανέδειξαν τα Αμπελάκια σε πνευματικό κέντρο, με την ίδρυση σχολείων όπως το Ελληνομουσείον, όπου δίδαξαν ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Ευγένιος Βούλγαρις, ο Άνθιμος Γαζής κ.ά.