ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
Σήμερα, τα ιστορικά έγγραφα του Αρχείου απαρτίζουν περίπου 350 αρχειακές μονάδες. Το αρχειακό υλικό προέρχεται κυρίως από δωρεές προσώπων ή φορέων αλλά και από αγορές και καλύπτει την περίοδο από το 16ο μέχρι και το β΄ μισό του 20ού αι. Ο ερευνητής της ιστορίας του νεότερου ελληνισμού μπορεί μέσα από τα πολυάριθμα δημόσια και ιδιωτικά αρχεία τα οποία αποτελούν αδιάψευστες ιστορικές πηγές, να προσεγγίσει τα γεγονότα και να ερευνήσει τις αιτίες που τα προκάλεσαν.
- Προεπαναστατικά αρχεία: Όλες οι εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας διαγράφονται μέσα από μεγάλα αρχεία κοινοτήτων όπως το αρχείοτης Νάξου, που περιλαμβάνει ιδιωτικά ή δημόσια συμβόλαια που συντάχθηκαν ενώπιον των νοταρίων της νήσου και είναι προικοσύμφωνα,διαθήκες, συμβόλαια αγοραπωλησίας, δωρεές κ.λπ. Με το ίδιο περιεχόμενο υπάρχουν τα αρχεία Σύρου και Μυκόνου καθώς και το Αθηναϊκό αρχείο με σπουδαιότατα έγγραφα, κυρίως εκκλησιαστικά. Παράλληλα, αρχεία της Κεφαλληνίας, της Κέρκυρας, της Ιθάκης, των Κυθήρων, παρέχουν πληροφορίες για την οργάνωση και τη διοίκηση των Ιονίων νήσων κατά τη διάρκεια της ενετικής, γαλλικής και αγγλικής κατοχής.
- Προετοιμασία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας: Με την προσφορά του κλήρου και του ελληνισμού της Διασποράς, τόσο στην αφύπνιση του σκλαβωμένου ελληνισμού, όσο και στην οργάνωση του Ιερού Αγώνα, συνδέονται τα αρχεία της Φιλομούσου Εταιρείας, των Φιλελλήνων, του Ανδρέα Μουστοξύδη, της οικογενείας Γλυκή -τυπογράφων της Βενετίας-, μεγάλος αριθμός σιγιλίων και τα μοναδικά αρχεία των φιλικών Παναγιώτη Σέκερη και Εμμανουήλ Ξάνθου, που τεκμηριώνουν τη μεγάλη προσφορά της Φιλικής Εταιρείας στην προετοιμασία του Αγώνα.
- Παλιγγενεσία - Δημιουργία Νέου Ελληνικού Κράτους: Την Επανάσταση του 1821 και την ταυτόχρονη προσπάθεια συγκροτήσεως του νέου κράτους, την πορεία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους από την έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια μέχρι και την έξωση του Όθωνα, καθώς και την περίοδο της Συνταγματικής μοναρχίας, φωτίζουν με χιλιάδες έγγραφα τα αρχεία των νήσων Σπετσών, Ύδρας, Σάμου και Χίου, τα οποία συμπληρώνονται από μεγάλο αριθμό προσωπικών αρχείων: το πλουσιότατο αρχείο της οικογενείας Περρούκα, καθώς και τα αρχεία των: Γιαννάκη Ράγκου, Γεωργίου Σισίνη, Εμμανουήλ Παπά, Κομνά Τράκα, Διαμάντη Ζέρβα, Ηλία Θερμησιώτη, Εμμανουήλ Τομπάζη, Χριστοφόρου Περραιβού, Κώστα Μπότσαρη, Ιωάννη Κωλέττη, οικογ. Τσαμαδού, οικογ. Βουδούρη, Λεωνίδα Παλάσκα, Γεωργίου Βούλγαρη, οικογ. Ξένου κ.ά.
- Ιδιαίτερα σημαντική ενότητα αποτελούν τα "Πιστοποιητικά των Αγωνιστών".
- Αλυτρωτικά - επαναστατικά κινήματα εποχής βασιλείας του Γεωργίου Α΄: Το μεγάλο αρχείο της Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής, τα αρχεία του Χρήστου Βυζαντίου και της οικογενείας Δασκαλάκη, απηχούν τους αγώνες των Κρητών κατά το 1866, 1878 και 1897. Συναφή με την εποχή είναι το αρχείο των οικογενειών Παπαηλιοπούλου και Λιδωρίκη, τα αρχεία των οικογενειών Μουρούζη και Σαριπόλου και το αρχείο της Εθνικής Εταιρείας.
- Μακεδονικός Αγώνας - Βαλκανικοί Πόλεμοι - Βόρειος Ήπειρος - Μ. Ασία - 1940: Σχετικά με το Μακεδονικό Αγώνα, σημαντικό είναι το αρχείο του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου, καθώς και το πλουσιότατο αρχείο των Κωνσταντίνου και Αλεξάνδρου Μαζαράκη-Αινιάνων, το οποίο καλύπτει επίσης την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Με τους επιτυχείς Βαλκανικούς Πολέμους συνδέονται τα αρχεία των: ναυάρχου Νικολάου Μακκά, Κωνσταντίνου Καραγιαννόπουλου, Κωνσταντίνου Τσιριγώτη, Ιπποκράτη Παπαβασιλείου, Στεφάνου Μεταξά, καθώς και το ιδιαίτερα σημαντικό αρχείο του Βασιλείου Μιχ. Μελά. Η αυτονομία της Β. Ηπείρου παρουσιάζεται μέσα από το μεγάλο αρχείο του Σπύρου Σπυρομήλιου και αυτά των Γεωργίου Δούμα και Μιχαήλ Φουρίδη.
- Πλούσιο αρχειακό υλικό καλύπτει τη Μικρασιατική εκστρατεία, το έπος του ’40 και τη γερμανική κατοχή. Ενδεικτικά της Μικρασιατικής εκστρατείας είναι τα αρχεία του Αριστείδη Στεργιάδη και της Μεραρχίας Σμύρνης ως σώματος κατοχής στηνπεριοχή της Κίου. Το έπος του ’40 φωτίζουν τα αρχεία της οικογενείας Γέροντα, του Βασιλείου Μ. Μελά, του στρατιώτη Βλάση Καρατζίκα, του Κωνσταντίνου Ευαγγελίου. Για τον πόλεμο του ’40 υπάρχει πολύ σημαντική συλλογή από φυλλάδια, κάρτες και γελοιογραφίες.
- Στην Αντίσταση αναφέρονται τα αρχεία των: Αλεξάνδρου Φλάμπουρα, Σωκράτους Κοσμίδου και Γεωργίου Δέτση.
- Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συλλογή από εφημερίδες που αφορούν το 1940, την Κατοχή και την Αντίσταση.
- Πλουσιότατο είναι το υλικό που αφορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες 1896, 1906,1996 (διεκδίκηση των Αγώνων από την Αθήνα) και 2004.
ΈΝΤΥΠΑ
Πηγή έρευνας των γεγονότων της νεότερης ιστορίας αποτελεί και η ενδιαφέρουσα συλλογή εντύπων και μονοφύλλων, που περιλαμβάνει προκηρύξεις, θεσπίσματα, διατάγματα, πράξεις της Διοικήσεως, αγγελίες.
Πλούσια είναι η συλλογή Επτανησιακών εντύπων των ετών 1744-1909, η οποία αριθμεί περί τα 1.200 έντυπα.
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ
Οι αρχειακές ενότητες ολοκληρώνονται με σπάνια χειρόγραφα εκκλησιαστικού και ιστορικού κυρίως περιεχομένου, από τον 11ο έως τον 20ό αι.
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ
Στις δραστηριότητες του Αρχείου περιλαμβάνεται η ψηφιοποίηση μεγάλων αρχειακών ενοτήτων, όπως το αρχείο της Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής, τα αρχεία Σπετσών, Νάξου, Χίου κ.ά.
Οι ερευνητές εξυπηρετούνται από Τρίτη έως Παρασκευή και ώρες 09:00 - 14:00. Η πρόσβαση στο Αρχείο Ιστορικών Εγγράφων καθορίζεται μετά από τηλεφωνική συνεννόηση.
