Η οικία του υδραίου πρόκριτου Λαζάρου Κουντουριώτη, χτισμένη την εποχή της ναυτικής ακμής του νησιού, δεσπόζει στη δυτική πλευρά του όρμου της Ύδρας.
Στο αρχοντικό της σημαντικής αυτής πολιτικής φυσιογνωμίας της νεότερης Ελλάδας, έγιναν σημαντικές διαβουλεύσεις για θέματα της Επανάστασης του 1821 και φιλοξενήθηκαν σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής, Έλληνες και ξένοι.
Το 1979 η οικία περιήλθε στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, δωρεά του δισέγγονού του Παντελή Κουντουριώτη και της συζύγου του Φρόσως, με σκοπό να μετατραπεί σε μουσείο. Μετά από πολύχρονες εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης από το καλοκαίρι του 2001 η ιστορική οικία είναι ανοιχτή για το κοινό και λειτουργεί ως παράρτημα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Η Εταιρεία, πιστή στην επιθυμία των δωρητών και αναγνωρίζοντας την αξία του αρχοντικού Κουντουριώτη μέσα στην υδραίικη οικιστική και ιστορική ιδιαιτερότητα, διατήρησε αναλλοίωτα όλα τα ιστορικά και αρχιτεκτονικά του στοιχεία και διαμόρφωσε επισκέψιμους εκθεσιακούς χώρους.
Ο όροφος παρουσιάζεται όπως τον είχε βιώσει ο τελευταίος απόγονος της οικογένειας και δωρητής Παντελής Κουντουριώτης, με τα έπιπλα, σκεύη, ζωγραφικούς πίνακες και προσωπικά αντικείμενα της οικογένειας Κουντουριώτη. Στον άνω όροφο εκτίθεται αξιόλογη συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (παραδοσιακές ενδυμασίες, κοσμήματα, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα) με αναφορά κυρίως στη νησιωτική παραδοσιακή τέχνη.
Στο ισόγειο, στα παλιά κελάρια του σπιτιού που έχουν κατάλληλα διαμορφωθεί, εκτίθενται μόνιμα πίνακες δύο καταξιωμένων στην Ελλάδα και το εξωτερικό ζωγράφων, του Περικλή Βυζάντιου (1893-1972) και του γιου του Κωνσταντίνου Βυζάντιου (1924-2007), οι οποίοι συνδέονται με στενούς οικογενειακούς δεσμούς με την οικογένεια Κουντουριώτη.
Λίγα ιστορικά στοιχεία:
H ιστορική οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής υδραίικης αρχιτεκτονικής, χτίστηκε στο τέλος του 18ου αι., την εποχή της οικονομικής άνθησης και ναυτικής υπεροχής της Ύδρας (τελευταίο τέταρτο 18ου αι. - πρώτο τέταρτο 19ου αι.). Την εποχή αυτή, ως επακόλουθο των προνομίων για ελεύθερη ναυσιπλοία με την κάλυψη της ρωσικής σημαίας αλλά και των διεθνών συγκυριών που διαμορφώθηκαν με τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους Πολέμους, οι Υδραίοι σταδιακά έγιναν κύριοι των θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου και η Ύδρα αναδείχτηκε σε πρώτη ναυτική δύναμη ανάμεσα στα ελληνικά νησιά.
Στα χρόνια της ακμής η πόλη της Ύδρας ανοίγεται προς τη θάλασσα, επεκτείνεται, αποκτά σε γενικές γραμμές τη σημερινή της μορφή. Χτίζονται μεγαλοπρεπή οικήματα, τα περισσότερα συγκεντρωμένα σε περίοπτη θέση. Εξωτερικά είναι λιτά και απέριττα, εσωτερικά όμως συγκρίνονται με γενοβέζικα αναγεννησιακά αρχοντικά, καθώς διαθέτουν σπάνιες ανέσεις, πολυτελή έπιπλα, χαλιά, οικιακά σκεύη και διακοσμητικά αντικείμενα, ενθύμια φερμένα από λιμάνια της Δύσης και της Ανατολής.
