ΤΟΠΙΚΕΣ & ΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ
Στη Συλλογή ανήκουν τοπικές παραδοσιακές ενδυμασίες (γυναικείες ανδρικές, νυφικές, καθημερινές και παιδικές), καθώς και εξαρτήματα ενδυμασιών (πουκάμισα, φορέματα, φούστες, γιλέκα, σιγκούνια, καβάδια, μαντίλια, μπόλιες, τραχηλιές, ζωνάρια, ποδιές, παπούτσια) από όλα τα κέντρα όπου άκμασε ο ελληνισμός (ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδας, Μικρά Ασία, Πόντος κ.λπ.). Διακρίνονται για τη μεγάλη ποικιλία τους τόσο στη μορφή όσο στα υλικά κατασκευής και τα διακοσμητικά θέματα ανάλογα με τις κλιματολογικές και γεωγραφικές συνθήκες, τις ιστορικές επιρροές, τα ήθη, τα έθιμα και τον τρόπο ζωής της κάθε περιοχής από την οποία προέρχονται.
Πολλές από τις ενδυμασίες ανήκουν σε επώνυμα πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας που έζησαν από το 18ο αι. ως τα μέσα του 19ου αι. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το χρυσοκέντητο μενεξεδί φόρεμα της κυρά-Φροσύνης, την νυφική κοζόκα της Φωτεινής Τζαβέλα-Κολοκοτρώνη, την ενδυμασία της αθηναϊκής οικογένειας Μπενιζέλου, καθώς και ενδυμασίες των κυριών επί τιμή της βασίλισσας Αμαλίας και της βασίλισσας Όλγας, μελών των οικογενειών των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821.
Για την παλαιότητα και την σπανιότητά τους διακρίνονται οι ενδυμασίες της Λήμνου, της Ίου, της Αμοργού, του Αρχαγγέλου Ρόδου και της Ζακύνθου (18ος αι.). Από τις παλαιότερες ενδυμασίες της συλλογής αναφέρουμε επίσης τις ενδυμασίες από την Αθήνα, τα Μεσόγεια Αττικής, τη Σκύρο, το Πυργί Χίου (ανδρική), την Αστυπάλαια, τη Νίσυρο, το Καστελόριζο, τη Μάνη, τα Ιωάννινα, το Αργυρόκαστρο και την Κερασούντα Πόντου (18ος αι.).
Αστικά γυναικεία, παιδικά και βαφτιστικά ενδύματα του 20ού αι. αποτελούν τα νέα αποκτήματα της συλλογής που συνεχίζει να εμπλουτίζεται ως σήμερα.
ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ
Στη Συλλογή Κοσμημάτων του Μουσείου περιλαμβάνονται εξαίρετα δείγματα αργυροχρυσοχοΐας, εκκλησιαστικά (στέφανα γάμου, εγκόλπια και εκκλησιαστικές πόρπες κ.ά.) και κοσμικά, όπως φορητά κοσμήματα της παραδοσιακής γυναικείας και ανδρικής ενδυμασίας (κοσμήματα κεφαλόδεσμου, τεπελίκια, σκουλαρίκια, γιορντάνια, κιουστέκια, καρφίτσες, βραχιόλια, σταυροί, πόρπες, κοσμήματα ράχης και ποδιάς). Για την κατασκευή τους, κύρια πρώτη ύλη ήταν το ασήμι, φιλοτεχνημένο με τις πατροπαράδοτες τεχνικές (τη σφυρήλατη, τη χυτή, την έκτυπη, την εγχάρακτη, τη διάτρητη), το σμάλτο και το σαβάτι. Σπανιότερα, κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκε ο χρυσός.
Εξέχουσα θέση κατέχουν τα κοσμήματα επωνύμων προσώπων, όπως η σφυρήλατη πόρπη της Μόσχως Τζαβέλα, τα βραχιόλια που ο Ιωάννης Καποδίστριας πρόσφερε ως γαμήλιο δώρο στην Φωτεινή Τζαβέλα-Κολοκοτρώνη, το δαχτυλίδι της Ζαμπιάς Κολοκοτρώνη, μητέρας του αρχιστράτηγου.
ΚΕΝΤΗΜΑΤΑ
Τα νεοελληνικά κεντήματα διακρίνονται ανάλογα με τη μορφή τους σε ασπροκεντήματα, χρωματιστά, δαντέλες και χρυσοκέντητα και ανάλογα με τη χρήση τους σε κεντήματα για το στολισμό του σπιτιού (σπερβέρια, κρεβατόγυροι, καλύμματα, σεντόνια, πετσέτες, τσεβρέδες, θήκες για μαξιλάρια, κουρτίνες κλπ.), εκκλησιαστικά και κεντήματα της φορεσιάς. Η συλλογή των κεντημάτων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά δείγματα από όλα τα είδη της νεοελληνικής κεντητικής. Ιδιαίτερη θέση στη Συλλογή έχει μικρός αριθμός κεντημάτων με ιστορικά θέματα. Συγκεκριμένα υπάρχουν:
- Κεντήματα με φιλελληνικά θέματα, αντίγραφα από γνωστά ευρωπαϊκά χαρακτικά του 19ου αι. Προέρχονται κυρίως από αγορές των νεότερων δεκαετιών.
- Κεντήματα (πάντες τοίχου, διακοσμητικά κ.λπ.), με προσωπογραφίες ιστορικών προσώπων, όπως ο βασιλιάς Όθων, η βασίλισσα Όλγα κ.λπ., συνθέσεις που εικονίζουν σημαντικές ιστορικές στιγμές, όπως η είσοδος του βασιλέως Γεωργίου Α' με το επιτελείο του στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο 1912, αλληγορικές συνθέσεις, όπως "Η Ανάστασις της Κρήτης", καθώς και θυρεοί.
ΥΦΑΝΤΑ
Τα υφαντά ξεχωρίζουν για την χρωματική τους αρμονία καθώς και για των πλούτο των διακοσμητικών τους θεμάτων (γεωμετρικά, αφηγηματικά, ανθικά κ.λπ.). Στη συλλογή εκπροσωπούνται αντικείμενα (πάνω από 200) που χρησιμοποιούνταν για την εσωτερική διακόσμηση του σπιτιού, όπως χράμια, κιλίμια, χαλιά, τζακόπανα, μαξιλάρια, ταγάρια κ.λπ.
Υπάρχει ακόμη μικρός αριθμός υφαντών (μαξιλάρια, πάντες τοίχου κ.λπ.) με ιστορικά θέματα, όπως προσωπογραφία του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, κρητική πάντα τοίχου αναμνηστική της ανακήρυξης του πρίγκιπα Γεωργίου ως αρμοστή του νησιού, μικρό χαλί με απεικόνιση της εισόδου του Παναθηναϊκού Σταδίου κατά τη Μεσολυμπιάδα του 1906, κ.λπ.
ΣΤΑΜΠΩΤΑ
Τα σταμπωτά αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία υφασμάτων που διακοσμούνται με την τυποβαφική τεχνική. Η συλλογή περιλαμβάνει διακοσμητικά αντικείμενα για το σπίτι, όπως μαξιλάρες, πάντες και τζακόπανα, με πλούσια θεματολογία.
