Ενδυμασίες με φουστάνι και φούστα
Με στοιχεία τόσο από τη Βυζαντινή όσο και από τη δυτική ενδυματολογία, τα φουστάνια φορέθηκαν το δεύτερο μισό του 18ου και κατά το 19ο αιώνα στην ηπειρωτική και κυρίως στην νησιωτική Ελλάδα.
Είναι κατασκευασμένα από εγχώρια ή εισαγόμενα πολύτιμα μεταξωτά υφάσματα και φέρονται πάντα επάνω από βαμβακερό, λινό ή μεταξωτό πουκάμισο.
Διακρίνονται σε διάφορες παραλλαγές:
Τα αμάνικα φουστάνια έχουν βαθύ άνοιγμα στο στήθος και συναντώνται είτε ριχτά, όπως στη Λήμνο, είτε με εφαρμοστό πανωκόρμι και πολύπτυχη μονή ή διπλή φούστα. Συχνά έχουν πρόσθετο ποδόγυρο από πολυτελές ύφασμα, όπως στην Ύδρα και τη Σκύρο. Πάνω από το φουστάνι της μορφής αυτής φοριέται κοντός μανικωτός επενδύτης με διαφορετικές τοπικές ονομασίες π.χ. η τζάκα στην Ύδρα, η γουνέλα στα Ψαρά, η σάρκα στην Κύπρο κ.λπ.
Συναντώνται επίσης πτυχωτά φουστάνια με μακριά μανίκια και εφαρμοστό κορμί. Τα μανίκια είναι άλλοτε στενά, όπως στη Νάουσα και άλλοτε φαρδιά και σχιστά από τον αγκώνα και κάτω, όπως στα Γιάννενα (διάδρ. Λ1). Συνοδεύονται από εξωτερικό επενδύτη, όπως τον τσιουμπέ στη Λευκάδα, το πιρπιρί στα Γιάννενα, κ.ά.
Οι φούστες, τέλος, είναι πτυχωτές και φοριούνται πάνω από μεταξωτά ή βαμβακερά πουκάμισα στολισμένα με δαντέλες ή ασπροκεντήματα. Συνοδεύονται από εξωτερικό μανικωτό επενδύτη το πεσλί στην Κέρκυρα, το μπινίσι στην Ίο, κ.λπ.
ΚΕΝΤΗΜΑΤΑ
Η νεοελληνική κεντητική γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση σε όλες τις περιοχές του ελληνισμού από τα μέσα του 18ου μέχρι τα τέλη του 19ου αι. Έργα ανώνυμων κυρίως δημιουργών, τα ελληνικά κεντήματα χαρακτηρίζονται από πλούσια θεματολογία, χρωματική αρμονία και εκτελεστική τελειότητα.
Ανάλογα με τον προορισμό τους διακρίνονται σε κεντήματα για το στολισμό του σπιτιού, κεντήματα της παραδοσιακής ενδυμασίας και εκκλησιαστικά κεντήματα.
Ως προς τη μορφή τους ταξινομούνται σε χρωματιστά, λευκά, δαντέλες και χρυσοκέντητα. Οι τρεις πρώτες κατηγορίες αποτελούν προϊόντα της γυναικείας χειροτεχνίας ενώ η τέταρτη ανήκει στο χώρο της οργανωμένης ανδρικής χειροτεχνίας.
Από την άποψη της τεχνικής, τα κεντήματα διακρίνονται επίσης σε μετρητά ή ξομπλιαστά και σε γραφτά.
Τα διακοσμητικά θέματα των κεντημάτων επιβιώνουν από γενιά σε γενιά και είναι διακοσμητικά, αφηγηματικά και συμβολικά. Συχνοί είναι οι ρόδακες, τα ανθέμια, τα λουλούδια, τα δέντρα της ζωής και οι ανθοφόρες γλάστρες, σύμβολα μακροζωίας, τα ρόδια, σύμβολα ευκαρπίας και γονιμότητας, τα περιστέρια, σύμβολα αγνότητας, οι σταυροί που συμβολίζουν την πίστη, οι δικέφαλοι αετοί σύμβολα δύναμης και εξουσίας, οι γοργόνες, σύμβολα αποτρεπτικά του κακού. Δε λείπουν τέλος ειδυλλιακές σκηνές γάμου, χορού και κυνηγιού, καθώς και σκηνές από την πλούσια ελληνική ναυτική ζωή.
